Co do świstaków - rzeczywiście są, jeden w dolinie Podragel zafundował nam skuteczną pobudkę ale wypatrzyć się skurczysyn nie dał.
Co do roślin - piętro kosówki w centralnej części tych gór praktycznie nie istnieje, a to za sprawą prowadzonej tam do dziś rabunkowej gospodarki pasterskiej. Swoją drogą owce są wszędzie, a ich fekaliami upstrzone są nawet upłazy w szczytowych partiach Moldoveanu. Ale góry, chociaż surowe, są piękne. Tylko dość niegościnne - albo pada, albo leje.

Tatrzański Park Narodowy

Tatrzański Park Narodowy został powołany w 1954 roku, w celu ochrony zasobów przyrodniczych Tatr Polskich. Powierzchnia Parku wynosi 21164 ha i pod tym względem zaliczany jest do największych parków narodowych w Polsce.
Około 70% powierzchni parku zajmują lasy i zarośla kosodrzewiny, a pozostałe 30% to murawy wysokogórskie, skały i wody. Ochroną ścisłą objęte jest prawie 11,5 tys. ha powierzchni, w tym całe piętro hal i turni, piętro kosodrzewiny oraz częściowo również lasy regla górnego i dolnego. Ochrona ścisła polega na ochronie procesów zachodzących w środowisku naturalnym. Oznacza to ograniczenie do minimum ingerencji człowieka w przyrodę. Ochrona częściowa obejmuje około 45% powierzchni parku, głównie lasy regla dolnego, silnie przekształcone w przeszłości przez działalność człowieka.
Ta forma ochrony polega na prowadzeniu aktywnych zabiegów przyśpieszających procesy regeneracji przekształconych zbiorowisk roślinnych oraz zachowania różnorodności roślinnej.
Tatrzański Park Narodowy jest udostępniany dla turystyki, taternictwa powierzchniowego i jaskiniowego oraz narciarstwa. Znajduje się tutaj sieć dobrze oznakowanych szlaków turystycznych o łącznej długości blisko 250 km. Szlaki te mają różne stopnie trudności - od typowych ścieżek spacerowych do tras dla wytrwałych turystów.
Długa i skomplikowana historia geologiczna doprowadziła do wytworzenia ogromnej różnorodności skał w Tatrach oraz skomplikowanej tektoniki tego obszaru. Najwyższą część gór budują granitoidy (granodioryty, granity) Tatr Wysokich oraz granitoidy i skały metamorficzne Tatr Zachodnich. Skały osadowe (wapienie, dolomity, łupki i piaskowce) zostały zdeformowane i przemieszczone w formie płaszczowin w orogenezie alpejskiej. Skały te budują północny skłon Tatr. Są to serie wierchowe Tatr Zachodnich oraz Tatry Reglowe.

Tatrzański Park Narodowy chroni jedyny w Polsce fragment gór o wysokogórskim (alpejskim) krajobrazie.


Krajobraz ten charakteryzuje się licznymi skałkami, urwistymi szczytami, dolinami zawieszonymi, kotłami polodowcowymi jezior górskich (np. Morskie Oko, Czarny Staw, stawy w Dolinie Pięciu Stawów), potokami, siklawami, dolinami z licznymi jaskiniami.


Flora tatrzańska jest bogata i bardzo zróżnicowana.
W reglu dolnym rośnie bór jodłowo-bukowy ze świerkiem.
W reglu górnym dominuje bór świerkowy z domieszką jaworu, modrzewia i skupieniami limby.
W piętrze kosówki rośnie, obok wymienionej kosodrzewiny, brzoza karpacka i róża alpejska.
Wyżej porastają murawy (hale) z dębikiem ośmiopłatkowym.
Najwyższe piętra stanowią skaliste turnie, ze skąpą roślinnością (mchy, porosty).
Roślinami chronionymi są: limba, szarotka alpejska, szafran spiski, goryczki, dziewięćsił bezłodygowy.
Wśród gatunków zwierząt wysokogórskich należy wymienić: chronione od 1868r. kozicę i świstaka, a ponadto niedźwiedzia brunatnego, rysia i gronostaja. Z ptaków - orzeł przedni, puchacz, pomurnik, płochacz skalny i mantel.
Logiem Tatrzańskiego Parku Narodowego jest kozica.

Pod koniec sierpnia w 2004 roku pałętałem się po wschodniej części Czarnohory. Załamała się pogoda, padało, wiało i zrobiło się całkiem jesiennie w górach - nieprzyjemnie bardzo. Chwilami nawet padał śnieg i deszcz ze śniegiem. A nie ma nic gorszego niż zwiedzanie mokrych zarośli kosówki i jałowcowisk. Połoniny czerwieniły się od skuciny. Schodziłem z Popa przez zarośla kosówki w stronę Dzembroni. W górach już prawie nic nie kwitło. Nuda. Szukałem jakiegoś dogodnego miejsca, żeby wykonać zdjęcie fitosocjologiczne i nagle, przedzierając się przez kosówkę, gdzieś daleko, w jakimś rozrzedzeniu zobaczyłem sporo białych kwiatostanów, z daleka przypominających ciemięrzycę białą tylko, że na krótkich łodygach. Podchodzę i okazuje się, że jest to jakiś gatunek z rodziny goryczkowatych z rodzaju niebielistka. Z początku myślę, że to może jakieś zmutowane "albinotyczne" niebielistki trwałe Swertia perennis, ale po przedumaniu dochodzę do wniosku, że to musi być jakiś inny, nieznany mi gatunek. Było już ciemnawo, ale zrobiłem kilka zdjęć i poszedłem dalej ginąc pośród plątaniny pędów kosodrzewiny...

Po powrocie do Krakowa zacząłem wertować stare klucze oraz flory obejmujące tereny dawnej Polski oraz te powojenne, w których autorzy opisywali również rośliny "ziem ościennych". Spotkaną niebielistę oznaczyłem jako Swertia punctata niebielistka (kropkowana?).

Swertia punctata rośnie w górach południowo-wschodniej Europy. Na pewno rośnie w ukraińskich i rumuńskich Karpatach oraz w górach Bułgarii. W Beskidach Wschodnich myślę, że poza Czarnohorą może rosnąć jeszcze na Świdowcu oraz Połoninach Hryniawskich. Jeśli dobrze pamiętam to te, które spotkałem w Czarnohorze rosły w miejscu dość wilgotnym w typie górskiej młaki. Kwiaty mają kolor biało-zielonkawy z ciemniejszymi kropkami i kreskowaniem.

Drugim gatunkiem niebielistki rosnącym w Beskidach Wschodnich jest niebielistka trwała w podgatunku górskim Swertia perennis ssp. alpestris, czasem ujmowanym w randze oddzielnego gatunku S.alpestris. Jest ona subendemitem alpejsko-karpackim. W Beskidach Wschodnich rośnie w Czarnohorze, na Świdowcu oraz na Połoninach Hryniawskich. Na Ukrainie poza Beskidami można ją jeszcze spotkać w Czywczynach i Marmaroszach. Rośnie w miejscach wilgotnych, na brzegach potoków najczęściej w piętrze sualpejskim. Kwiaty mają kolor niebieskawo-brudnofioletowy z ciemniejszym kropkowaniem i kreskowaniem.

Z wschodniobeskidzką niebielistką trwałą udało mi się spotkać tylko raz i to najciekawsze - nie w górach. W 2003 roku oznaczałem zbiory zielnikowe, które zostały przywiezione z zachodniej części Czarnohory, chyba z jakiegoś obozu naukowego studentów UJ albo Wydziału Ogrodniczego dawnej AR. Pośród różnych roślin znalazł się również zasuszony kwiatostanowy pęd niebielistki trwałej.

Fotografie:
1. Kwiaty Swertia punctata.
2. Pokrój Swertia punctata.
3. Płat z masowo występującą niebielistką Swertia punctata.